بررسی ویژگیهای ژئومورفولوژیکی برخانهای غرب دشت لوت (شرق شهداد-دشت تکاب)

وسعت زیادی از پهنه ایران را سطوح نسبتا هموار و کم ارتفاعی تشکیل می دهد که بدلیل ارتفاع اندک و سایر عوامل اقلیمی، از شرایط اقلیمی خشک و نیمه خشک برخوردارند. فقر پوشش گیاهی و همواری نسبی، موجب غلبه فرآیندهای کندوکاو و تراکم بادی در این مناطق شده است. میزان فرسایش بادی و حجم نقل و انتقال مواد، وابسته به ویژگیهای باد اعم از سرعت، جهت و فراوانی آن است. قدرت حمل مستقیم باد محدود به ذراتی می گردد که قطر آنها کمتر از 2 میلیمتر باشد. این پژوهش سعی دارد که به بررسی ویژگیهای ژئومورفولوژیکی برخانهای بخش غربی دشت بزرگ لوت در شرق شهداد بپردازد. تحقیق از نوع توصیفی – تحلیلی مبتنی بر روشهای آماری، کتابخانه‌ای و میدانی است. بدین صورت که ابتدا منطقه مورد مطالعه از روی عکسهای ماهواره ای و هوائی شناسایی و سپس با سفر میدانی به منطقه اقدام به اندازه گیری ویژگیهای مورفومتری 16 عدد از بر خانهای منطقه و همچنین نمونه برداری از 10 برخان (از هر برخان 7 نمونه) شد. پس از آن در آزمایشگاه عملیات گرانولومتری بر روی نمونه ها انجام شده و همچنین به تحلیل آماری ویژگیهای موفومتری برخان هاپرداخته شد. همچنین به بررسی تغییرات مساحت و پیشروی (جابجائی) ریگ مورد مطالعه (که برخانها در آن قرار داشتند) در طول دوره زمانی 53 ساله (1956 – 2009) پرداخته شد. نتایج تحلیل همبستگی پارامترهای مورفومتری نشان می دهد که بیشتر پارامترها در سطح 99 درصد معناداری با یکدیگر قرار دارند، بدین معنا که تغییر در یک پارامتر، تغییر در دیگری را سبب می شود. تحلیل های آماری نشان می دهد که بیشترین طول دامنه رو به باد برخان ها حدود 68 متر است که مربوط به برخان شماره 7 بوده و کمترین طول دامنه رو به باد 8.2 متر است که مربوط به برخان شماره 11 می باشد همچنین میانگین طول دامنه رو به باد کلیه برخانهای مورد بررسی 31.19 متر است، علاوه بر این انحراف معیار طول دامنه رو به باد برخانهای مورد بررسی 15.39، واریانس 237.07، چولگی آنها 0.72 و کشیدگی آنها 0.78 می باشد، همچنین میانگین طول بازوهای راست بیشتر از بازوهای چپ می باشد، و این نشان دهنده این موضوع بسیار مهم می باشد که بازوهای راست برخان های مورد مطالعه بیشتر در معرض بادهای غالب منطقه قرار دارند و در نتیجه دارای طول بیشتری نسبت به بازوهای چپ هستند. میانگین پهنای مجموعه برخان ها 40.6 متربوده و میانگین طول آنها 56.01 متر است. انحراف معیار پهنای برخان ها 19.37 و انحراف معیار طول 25.35 می باشد. واریانس پهنا 375.56 و واریانس طول 642.78 است. علاوه بر این میزان چولگی پهنا 0.93 و چولگی طول0.38 بوده و کشیدگی پهنا 1.76 و کشیدیگی طول 0.41 می باشد. نتایج گرانولومتری نشان می دهد که بیشترین فراوانی نمونه ها مربوط ماسه های با اندازه 250 تا 500 میکرون (54.4 درصد) می باشد و نمونه 125 تا 250 در مقام دوم(36.64 درصد) و نمونه 63 تا 125 میکرون در مقام سوم (6.31 درصد) فراوانی قرار دارند.